Het is steengoed als kunst gezien wordt, echt gezien tot in de diepere lagen.

De boodschap van mijn kunst is respect en samenwerking tussen mens en natuur. Ik laat de aarde zelf spreken door het gebruik van alleen de puur natuurlijke en lichtechte materialen als zand, aarde, steen, veer en schelp. De verbindende lijm, die al eeuwenlang door kunstenaars gebruikt werd, heeft ook zijn duurzame kracht bewezen. 

Een portret bouw ik op uit letterlijk de achtergrond van de geportretteerde. Zo kijkt aarde terug.

Wonderlijke wegen leidden mij van de ene uitdaging naar de andere: van 'Rembrandt herrijst uit Nederlandse aarde', via 'Helden van (de) Aarde', naar een verdwenen Vermeer. Hoe toepasselijk is dan ook dit boek dat bij ons vroeger thuis in de boekenkast stond:

Op 26 februari in de derde aflevering van het tv-programma 'de Nieuwe Vermeer' werd het bekend gemaakt: ik ben de winnaar van de Nieuwe Vermeer "Jupiter, Venus en Mercurius" in de vrije categorie!

De uitdaging: interpreteer een van de verdwenen werken van Vermeer in je eigen stijl en in de geest van Vermeer.

Hier een samenvatting van mijn zoektocht:

De masterclass

Op 12 augustus 2022 kregen de deelnemers een interessante en uitgebreide masterclass van Abbie Vandivere, restaurator bij het Mauritshuis, en Pieter Roelofs, hoofd schilderkunst en beeldhouwkunst van het Rijksmuseum. 

Het vermoeden dat een schilderij van Vermeer met de titel "Jupiter, Venus en Mercurius" bestaan heeft, komt voort uit een inventarisatielijst van de inboedel van Johannes Vermeer. Er zijn helaas geen beelden van het werk, dus verwees Pieter Roelofs voor de compositie naar een schets van Vermeer's tijdgenoot Leonaert Bramer. De afmetingen van het uiteindelijke schilderij moesten 120 cm breed en 98,5 cm hoog zijn. Deadline: 20 november, dus ik had maar 16 weken de tijd voor deze fantastische uitdaging!

Hieronder de schets van Bramer en enkele van mijn aantekeningen tijdens de masterclass, die later bij de beoordelingen van de jury ook terugkomen:

Het verhaal

Deze verdwenen Vermeer ging over een mythe, over de jaloezie van Venus jegens Psyche. Venus gaat ten einde raad bij Jupiter om hulp vragen en Mercurius moet de boodschap brengen en uitvoeren om Psyche buiten beeld te brengen.

Het schilderij was een van de weinige mythologische voorstellingen, die Vermeer schilderde, en uit zijn vroege periode zoals 'Diana en haar nimfen' (zie foto hieronder). De uitdaging was dus enorm, want we kennen Vermeer voornamelijk van zijn latere werk, de interieurs met enkele figuren en het licht dat via een raam van links komt.

De materialen en de geest van Vermeer 

Het was zaak om me te verdiepen in de geest van Vermeer.
Zijn kleurgebruik en symboliek lagen helemaal in mijn straatje: de lapis lazuli, natuurlijke pigmenten en de boodschap achter de voorwerpen in zijn kunstwerken. Zo schilderde hij bijvoorbeeld een spiegel of spiegeling in het glas verwijzend naar ijdelheid maar ook zelfreflectie. De personen dragen vaak kleurrijke kleding, met veel draperie en zelden met ontbloot lichaam.
Zijn manier van schilderen was zeer verfijnd: de penseelstreken zijn bijna niet te zien en lijnen zijn alleen als scheidingslijn tussen de kleurvlakken. Het is heel ingetogen en de uitdrukkingen van de gezichten zijn heel subtiel.
Dat betekende voor mij dat ik mijn uitbundige Italiaanse bewegingen en grove penseelstreken van Rembrandt moest inbinden om de geest van Vermeer helemaal te kunnen vatten. Ik moest de materialen op een subtiele manier laten samenwerken zonder de diepte in mijn werk te compromitteren. 

Hieronder een eerste selectie uit mijn collectie zand, aarde, steen, veren en schelpen voor het schilderij:

In mijn werk staan alle verschillende soorten aarde, zand, steen, boombast en schelpen ook symbool voor het verhaal achter elk figuur of landschap.

Bij Venus heb ik na lang tobben en uitproberen van wel vijf verschillende samenstellingen van haar jurk (zelfs in schilderijen zijn vrouwen en jurken een dingetje) uiteindelijk gekozen voor alleen zee-elementen, ze is immers geboren uit de zee.

Een oesterschelp die in eerste instantie op een stukje draperie lijkt, werd het uitgangspunt van de uiteindelijke jurk. Wat is een schelp anders dan dat het een schelp is? En mijn gedachten maakte even een sprongetje naar René Magritte: "Ceci n'est pas un robe.."

De samenvatting van het verhaal en de symboliek:

Venus, opgebouwd uit oesterschelp, mossel en zand van verschillende stranden over de hele wereld, legt haar hart, geel van jaloezie en gebarsten van woede, in de handen van Jupiter. Hij is gehuld in koningsblauw gewaad (lapis lazuli) met een baard van aarde en zoetwatermossel uit de polder, verwijzend naar het polderen tussen Venus en de benijdde Psyche. Mercurius voelt de woede van Venus en balt zijn vuist, hij is de boodschapper, gehuld in berkenbast en heeft een helm van ijzerhoudend zand uit Etrurië en een verweerde oesterschelp.

De handen en de gezichtsuitdrukkingen communiceren het verhaal. Op de grond het versteende hart van Venus. Het is een zaak rondom het hart, daarom is deze onbedekt bij Jupiter en deels bij Mercurius en linkerschouder van Venus. In het gewaad van Jupiter spiegelt de zoetwatermossel voor Venus.

De finale!

De motivering van de jury bij de keuze voor mijn kunstwerk uit de dertig finalisten: “Het werk dat we hebben gekozen is duidelijk geïnspireerd op de schets van Leonard Bramer, maar de persoon heeft ook heel goed naar de schilderijen van Vermeer gekeken om een modern eigen werk te maken”

De diepe indruk die het werk op hen maakte: "Een ongelooflijk rijke keuze van materialen van over de hele wereld, het laat in z'n materialiteit bijna een soort samenvatting zien van wat de wereld is. Een rijkdom in kleuren die ook Vermeer gebruikte."

De achterliggende en diepere betekenis van mijn werk: "juist diezelfde rijkdom zien we ook in dit werk waarop een hele duurzame manier tot deze voorstelling is gekomen zonder gebruik te maken van verf."

De verleiding om het kunstwerk aan te raken: "Vooral de mooie blauwe lapis lazuli. Al die mooie glinsteringen en reliëf van de stenen, het werkt gewoon!"

De geest van Vermeer: “Ik vind dat in het beeld, daar zit een tamelijke rust in, ook in de interactie tussen de figuren, dus het is niet heel erg uitgesproken, maar het is redelijk klein gehouden, dat vind ik goed! Ik vind de materialen goed, omdat het dieper verteld hoe zo’n werk tot stand komt en wat Vermeer ook doet."

De kroon op mijn werk

Het kunstwerk de Nieuwe Vermeer  “Venus, Jupiter en Mercurius” is tot 5 juni te zien in Museum Prinsenhof in Delft.

Een kijkje achter de schermen? in deze timelaps zie je mijn zoektocht van 16 weken in 14 seconden: The making of de nieuwe Vermeer

Lees hier het uitgebreide verhaal, alle gebruikte materialen en het juryrapport

En hier een leuk artikel in het Noordhollands Dagblad:

Alle aandacht door de nieuwe Vermeer wekte ook interesse op voor mijn vroegere kunstwerken, de landschappen in dezelfde duurzame techniek.

Deze landschapsschilderijen "Het Wijland" en  "Puzzelen" hebben afgelopen maand een nieuwe eigenaar en thuis gevonden:

Hierboven "Het Wijland", gaat over het polderen, samen de grond beheren.

En hieronder het abstracte landschap "Puzzelen" dat oorspronkelijk gemaakt was om aan te raken, zodat mensen met een verminderd gezichtsvermogen ook van kunst kunnen genieten. Contact met de wereld om je heen:

Last but not least: Earthphone genoot ook belangstelling en enthousiaste verkoop mede door de vermelding in de Flow scheurkalender. Earthphone gaat over contact met de wereld om ons heen.

De rode draad

Ik schrijf maar een paar keer per jaar een nieuwsbrief en deze is heel uitgebreid geworden, omdat ik de finale van de nieuwe Vermeer zolang geheim moest houden. Ik sluit deze nieuwsbrief af met een kort inzicht en overzicht in mijn kunstenaarschap: 

Met de serie "Rembrandt herrijst uit Nederlandse aarde" begon ik mijn onderzoek naar het maken van een portret in mijn techniek en interpretatie, tevens verwant met de materialen die Rembrandt zelf ook gebruikte. 

De serie "Helden van (de) Aarde" was een verdere verdieping in het maken van een portret met letterlijk iemands eigen achtergrond. De aarde kijkt je aan.

Vermeer bracht mij terug naar het klein en ingetogen, een dialoog zonder woorden, naar mijn serie "Kleine Werelden" van de periode voor Rembrandt en de Earthphone, zo is de cirkel rond.

Op mijn website staat een overzicht van mijn kunstenaarschap bij CV in beeld en woord .

Interesse in een atelierbezoek om te zien met welke opdrachten in bezig ben? Dat kan op afspraak via het contactformulier op de website of replyen op deze nieuwsbrief. 

Tot ziens!

Judith